تراز پرداخت

تراز پرداخت ها چیست؟

شاید عنوان تراز تجاری را شنیده باشید، این مفهوم رابطه نزدیکی با تراز پرداخت دارد. BOP که به عنوان تراز پرداخت های خارجی نیز شناخته می شود، بیانیه ای است از تمام معاملات انجام شده بین واحدهای تجاری در یک کشور و سایر نقاط جهان در یک دوره معین، مانند یک فصل یا یک سال. BOP تمام معاملاتی را که افراد، شرکت ها و نهادهای دولتی یک کشور با افراد، شرکت ها و ارگان های دولتی خارج از کشور انجام می دهند، خلاصه می کند. همچنین شامل واردات و صادرات کالاها، خدمات و سرمایه و همچنین پرداخت های انتقالی مانند کمک های خارجی و حواله است. تراز پرداخت ارزی یک کشور و موقعیت خالص سرمایه گذاری بین المللی آن، با هم حساب های بین المللی آن را تشکیل می دهد. BOP رکورد تمام تراکنش های مالی بین المللی است که توسط ساکنان یک کشور انجام می شود.

اصولا BOP باید صفر باشد، به این معنی که دارایی ها (اعتبارات) و بدهی ها باید تعادل داشته باشند، اما در عمل، به ندرت چنین است. بنابراین، تراز پرداخت ارزی می تواند بگوید که آیا کشوری کسری یا مازاد دارد و این اختلافات از کدام بخش از اقتصاد نشات می گیرد.

قابل ذکر است که افزایش مبادلات مالی و تجارت جهانی در اواخر قرن بیستم باعث آزادسازی اقتصاد کلان و BOP در بسیاری از کشورهای در حال توسعه شد. آزادسازی حساب مالی و سرمایه موجب رشد بازارهای سرمایه شد و بازار شفاف تری را پیش روی سرمایه گذاران قرار داد. برای مثال، سرمایه‌گذاری در قالب یک نیروگاه جدید، کشور را در معرض فناوری‌های جدید و کارایی بیشتری قرار می‌دهد و در نهایت تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور را با ایجاد حجم بیشتر تولید افزایش می‌دهد. آزادسازی همچنین می‌تواند ریسک کمتری را با اجازه دادن به تنوع بیشتر در بازارهای مختلف تسهیل کند.

 

 

فرمول تراز پرداخت چیست؟

وجوهی که از یک منبع خارجی وارد کشور می شود به عنوان اعتبار محسوب می شود و در BOP ثبت می شود. خروجی های یک کشور نیز به عنوان بدهی در BOP ثبت می شود. به عنوان مثال، بگوییم ژاپن ١٠٠ خودرو به ایالات متحده صادر می کند ژاپن صادرات ١٠٠ خودرو را به عنوان بدهی در تراز پرداخت ثبت می کند، در حالی که ایالات متحده واردات را به عنوان اعتبار در BOP ثبت می کند. اما محاسبه مقدار BOP چگونه انجام می شود؟ برای این مورد نیز مانند محاسبه سایر شاخص های اقتصادی فرمول به خصوصی وجود دارد. فرمول محاسبه ترازهای  پرداخت به شکل زیر می باشد :

 حساب جاری + حساب سرمایه + حساب مالی + موجودی = 0

دلیل اینکه در یک طرف این فرمول صفر قرار دارد این است که طبیعتا BOP در یک حالت طبیعی باید صفر باشد. یعنی دارایی ها و بدهی ها باید در یک وضعیت متعادل باشند اما اغلب اینگونه نیست. از همین طریق می توان به کسری یا مازاد در یک کشور پی برد.

 

 

انواع تراز پرداخت ها

در حقیقت BOP معاملات بین المللی را به سه حساب تقسیم می کند : حساب جاری، حساب سرمایه و حساب مالی. حساب جاری به تجارت بین‌المللی کالا و خدمات و درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری می‌پردازد. حساب سرمایه شامل نقل و انتقالات سرمایه و تحصیل و واگذاری دارایی های تولید نشده و غیر مالی است. تراز پرداخت ارزی بیشتر در همین حساب نمود دارد. حساب مالی نقل و انتقالات سرمایه مالی و سرمایه غیر مالی را ثبت می کند. 

هرکدام از این حساب ها نیز به حساب های فرعی مختلفی تقسیم می شوند. بنابراین انواع تراز های  پرداخت در سه مورد بررسی می شود که هرکدام نیز اجزای خاص خود را دارند. 

 

حساب جاری از چهار حساب فرعی تشکیل شده است :

١ – تجارت کالا : شامل کلیه مواد خام و کالاهای ساخته شده خریداری، فروخته یا واگذار شده است. تا اواسط سال 93، این رقمی بود که در رسانه ها از «تراز تجاری» استفاده می شد. از آن زمان، حساب تجارت کالا با حساب فرعی دوم، خدمات، ترکیب شد تا کل تراز تجاری را تعیین کند.

٢ – خدمات : شامل گردشگری، حمل و نقل، خدمات مهندسی و بازرگانی مانند حقوق، مشاوره مدیریت و حسابداری است. هزینه های حق اختراع و حق چاپ بر روی فناوری جدید، نرم افزار، کتاب و فیلم نیز در دسته خدمات ثبت می شود.

٣ – درآمدهای دریافتی شامل درآمد حاصل از مالکیت دارایی ها، مانند سود سهام در دارایی ها و بهره اوراق بهادار است.

۴ – نقل و انتقالات یک جانبه : نشان دهنده انتقال یک طرفه دارایی ها، مانند حواله های کارگران از خارج و کمک های مستقیم خارجی است. در مورد کمک یا هدیه، بدهی به حساب سرمایه کشور اهداکننده تعلق می گیرد

حساب سرمایه تراز پرداخت دارای دو حساب فرعی است :

١ – نقل و انتقالات سرمایه : شامل بخشودگی بدهی و نقل و انتقالات مهاجران (کالاها و دارایی های مالی همراه مهاجران در هنگام خروج یا ورود به کشور) است. علاوه بر این، نقل و انتقالات سرمایه شامل انتقال مالکیت به دارایی های ثابت و انتقال وجوه مربوط به فروش یا تحصیل دارایی های ثابت، مالیات هدیه و ارث، عوارض فوت، خسارت بیمه نشده به دارایی های ثابت و میراث است.

٢ – تحصیل و واگذاری دارایی‌های غیرمالی و غیرتولیدی : نشان‌دهنده خرید و فروش دارایی‌های تولید نشده، مانند حقوق منابع طبیعی، و خرید و فروش دارایی‌های نامشهود، مانند حق ثبت اختراع، حق چاپ، علائم تجاری، حق امتیاز و اجاره ها.

حساب مالی ترازهای  پرداخت از دو حساب فرعی تشکیل شده است :

١ – دارایی های متعلق به ایالات متحده در خارج از کشور : به دارایی های ذخیره رسمی، دارایی های دولتی و دارایی های خصوصی تقسیم می شود. این دارایی ها شامل طلا، ارزهای خارجی، اوراق بهادار خارجی، جایگاه ذخیره در صندوق بین المللی پول، اعتبارات ایالات متحده و سایر دارایی های بلندمدت، سرمایه گذاری خارجی مستقیم و مطالبات ایالات متحده گزارش شده توسط بانک های ایالات متحده است.

٢ – دارایی های خارجی در ایالات متحده : به دارایی های رسمی خارجی و سایر دارایی های خارجی در ایالات متحده تقسیم می شود. این دارایی ها شامل دولت، آژانس و اوراق بهادار شرکتی ایالات متحده است. سرمایه گذاری مستقیم؛ واحد پول آمریکا؛ و بدهی های ایالات متحده توسط بانک های ایالات متحده گزارش شده است.

 

 

مشکلات تراز پرداخت چیست؟

در فرمول BOP، حساب جاری باید با سرمایه به علاوه حساب های مالی تعادل داشته باشد. به عبارت دیگر مجموع صورت های BOP باید صفر باشد. به عنوان مثال، زمانی که ایالات متحده بیش از آنچه می فروشد، کالاها و خدماتی را خریداری می کند (کسری حساب جاری)، باید مابه التفاوت را از طریق استقراض یا با فروش دارایی های سرمایه ای بیشتر از خرید (مازاد حساب سرمایه) تامین مالی کند. بنابراین، کشوری که کسری حساب جاری دائمی دارد، به طور موثر دارایی های سرمایه ای را با کالاها و خدمات مبادله می کند.

 کسری تجاری بزرگ به این معنی است که کشور از خارج وام می گیرد. در تراز پرداخت ها، این به عنوان یک جریان سرمایه خارجی ظاهر می شود. یعنی وام گرفتن امری مثبت و خوشایند تلقی می شود. در واقع، حساب ها دقیقاً یکدیگر را جبران نمی کنند، زیرا اختلافات آماری، قراردادهای حسابداری و عوامل موثر بر ارزش یک ارز، ارزش ثبت شده معاملات را تغییر می دهند.

چگونه تراز های پرداخت متعادل می شود؟

قانون اعتدال BOP این است که حساب جاری باید در مقابل مجموع حساب‌های سرمایه و مالی متعادل شود. ولی همان طور که قبلا بیان شد این کمتر این اتفاق می افتد . همچنین باید توجه داشته باشیم که با نوسانات نرخ ارز ، تغییر در ارزش پول می تواند به ناهماهنگی های BOP بیفزاید. اگر کشوری دارایی ثابت در خارج از کشور داشته باشد، این مبلغ وام گرفته شده به عنوان خروجی حساب سرمایه مشخص می شود. با این حال، فروش آن دارایی ثابت به عنوان جریان ورودی حساب جاری (درآمد حاصل از سرمایه گذاری) در نظر گرفته می شود. بنابراین کسری حساب جاری تامین می شود.

وقتی کشوری دارای کسری حساب جاری است که از طریق حساب سرمایه تامین می شود، کشور در واقع از دارایی های سرمایه ای برای کالاها و خدمات بیشتر صرف نظر می کند. اگر کشوری برای تامین کسری حساب جاری خود وام می گیرد، این به عنوان جریان ورودی سرمایه خارجی در تراز پرداخت خارجی ظاهر می شود.

سخن پایانی

تراز پرداخت چیست؟ انواع آن کدامند؟ چگونه محاسبه می شود؟ معایب BOP چیست؟ در این مقاله به تمام این سوالات پاسخ داده شد و اطلاعات جامعی در زمینه BOP ارائه شد.

 افزایش مبادلات مالی و تجارت جهانی در اواخر قرن بیستم باعث آزادسازی اقتصاد کلان و تراز پرداخت ها (Balance of payments) در بسیاری از کشورهای در حال توسعه شد. با ظهور رونق اقتصادی بازارهای نوظهور ، از کشورهای در حال توسعه خواسته شد تا محدودیت‌های مبادلات سرمایه و حساب‌های مالی را لغو کنند تا از این جریان‌های ورودی سرمایه استفاده کنند. با آزادسازی حساب‌های مالی و سرمایه، بازارهای سرمایه شروع به رشد کردند و نه تنها بازار شفاف‌ تر و پیچیده‌ تری را برای سرمایه‌ گذاران فراهم کرد، بلکه باعث سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) شد. 

جهانی شدن کشور ها در اواخر قرن بیستم منجر به آزادسازی تراز پرداخت خارجی در بسیاری از اقتصادهای بازار در حال ظهور شد. این کشورها محدودیت‌های حساب‌های BOP را برداشتند تا از جریان‌ های نقدی دریافتی از کشورهای خارجی و توسعه‌یافته استفاده کنند که این به نوبه خود اقتصاد آنها را تقویت ساخت. 

خواهشمنديم نظرات و پیشنهادات ارزشمند خود را برای ما بنویسید و در صورت وجود هرگونه سوال یا ابهام با مشاورین نیکس تماس حاصل نمایید.