شاخص پایه پولی

شاخص پایه پولی چیست؟

 

مفهوم پایه پولی یا پول پرقدرت، مفهومی نسبتا گسترده است و مجموعه مسکوکات و اسکناس ها و همچنین سپرده های بانکی را شامل می باشد. مسکوکات همان پول های فیزیکی فلزی یا سکه ای است. درواقع بانک مرکزی در این فرایند به انتشار منابعی می پردازد تا این منابع را نزد بانک های تجاری قرار دهد. سپس بانک ها با بهره گیری از همین منابع و از طریق خلق پول قادر هستند تا حجم پول یا نقدینگی را افزایش دهند. پول پرقدرت از سوی بانک مرکزی توزیع می شود و همین ویژگی، باعث می شود صفت پرقدرت برای آن در نظر گرفته شود. شاخص پایه پولی از دو دیدگاه متفاوت بررسی می شود، منابع و مصارف. به همین ترتیب می توان از طریق فرمول پایه پولی، به محاسبه آن پرداخت. در ادامه مقاله توضیحات بیشتری در رابطه با انواع منابع تشکیل دهنده پایه پولی ارائه می دهیم.

 

[ihc-hide-content ihc_mb_type=”show” ihc_mb_who=”reg” ihc_mb_template=”3″ ]

 

خلق پول از کجا بود؟

 

در گذشته از کالاهای بادوام و گران مثل طلا به عنوان واسطه های معامله استفاده می شدند و مفاهیمی همچون شاخص پایه پولی و نقدینگی دور از ذهن به نظر می رسیدند. اما در این نوع مبادلات اشکلاتی مطرح بود و از جمله آن سختی حمل و همچنین مشکلاتی در تعیین دقیق ارزش آن ها بود. بدین ترتیب رفته رفته مردم طلاهای خود را به صرافی ها می بردند و در قبال آن رسید های با ارزشی در حکم پول دریافت می کردند. به مرور زمان صرافی ها نیز کنار رفتند و دولت جای آن ها را گرفت. دولت ها به میزان طلایی که در خزانه نگهداری می کردند، به چاپ اسکناس که امروزه یکی از منابع اصلی تشکیل دهنده شاخص پایه پولی است، می پرداختند. پس از مدتی دولت ها دریافتند که می توان بیش از ذخایر طلا، اسکناس چاپ و منتشر کرد. آن ها درصدی از ارزش اسکناس ها را با عنوان پشتوانه های اسکناس نزد خود نگهداری می کردند. علاوه بر طلا، مواردی مثل ذخایر پولی هم در جایگاه همین پشتوانه ها نگهداری شدند. به همین ترتیب فرآیند خلق پول توسط دولت تکامل یافت و به مرور زمان بحث شاخص پایه پولی نیز از سوی بانک های مرکزی مطرح شد. بسیاری از صاحب نظران معتقدند که پول های امروزی نیز در آینده ای نه چندان دور جای خود را به انواع ارز دیجیتال خواهند داد و دغدغه حجم پول و نقدینگی از بین خواهد رفت. 

 

عوامل موثر بر حجم پول چیست؟

 

هر عاملی که موجب افزایش یا کاهش شاخص پایه پولی شود، حجم پول را نیز افزایش یا کاهش می دهد. یعنی تغییرات پایه پولی رابطه مستقیمی با تغییر در حجم پول دارد و هر نوع تغییری در آن، موجب تغییرات عرضه و یا حجم پول می شود. بنابراین پایه پولی می تواند عاملی برای تامین کننده نقدینگی باشد. سپرده های بانکی های و همچنین وام های اعطایی بانک ها، باعث می شود زمانی که بانک مرکزی فرایند افزایش شاخص پایه پولی را در پیش می گیرد و در طی همین مسیر یک ریال پول توزیع می کند، بر خلاف تصور بیشتر از یک ریال پول به وجود آید. می توان گفت خلق پول دارای ضریب تکاثری است و تغییر در پایه پولی، در انتها حجم پول دچار تغییر می شود .

از عوامل اصلی موثر بر حجم پول می توان به شاخص پایه پولی، نرخ ذخایر اضافی و قانونی و نسبت اسکناس ها به سپرده ها اشاره کرد.

 

منابع پایه پولی کدامند؟

 

منابع شاخص پایه پولی، همان دارایی ها و بدهی های بانک مرکزی هستند. بدهی های بانک مرکزی را اغلب همان مسکوکات و اسکناس ها شکل می دهند. دارایی های بانک مرکزی نیز که از منابع اصلی پایه پولی محسوب می شوند، پنج دسته هستند :

اولین منبع شاخص پایه پولی طلا می باشد. می دانید که طلا در فارکس و سایر بازارهای مالی به عنوان یک دارایی با ارزش و سودآور به طور گسترده معامله می شود. وقتی ک یک مبلغ مشخص ریالی طلا در ترازنامه بانک مرکزی مثبت شود، یعنی بانک مرکزی به همان میزان طلا کسب کرده و معادل آن، ریال به صاحبان طلا داده است. بنابراین پایه پولی افزایش یافته است.

منبع دوم پایه پولی که در شاخص پایه پولی لحاظ می شود، دارایی های خارجی است. 

منبع سوم پایه پولی در واقع نشان دهنده دارایی بانک مرکزی می باشد.در واقع دارایی های ترازنامه بانک مرکزی، بیانگر بدهی های دولت به بانک مرکزی است. همین بدهی ها جزئی از منابع شاخص پایه پولی به شمار می رود. 

منبع چهارم پایه پولی، بدهی دیگر بانک ها به بانک مرکزی را شامل می‌ شود. یعنی بانک مرکزی مطالباتی از دیگر بانک ها دارد و این مطالبات از منابع پایه پولی محسوب می شوند.

منبع پنجم شاخص پایه پولی، خالص دیگر دارایی های بانک مرکزی است که برای محاسبه میزان آن، عوامل مختلفی مانند کسر سایر بدهی ها از دارایی ها مدنظر می باشد.

 

سخن پایانی

 

شاخص پایه پولی بیانگر میزان حجم تمام اسکناسها و مسکوکات و سپرده ها می باشد. انتشار تمام این موارد از جانب بانک مرکزی است و لقب پول پرقدرت نیز به همین دلیل برای پایه پولی انتخاب شده است. منابع شاخص پایه پولی شامل انواع بدهی ها و دارایی ها می باشد که در این مقاله به آن اشاره کردیم.

بدهی ها بیانگر مواردی همچون اسکناس و مسکوکات، و دارایی ها نیز شامل ارز و طلا و بدهی سایر بانک ها و دولت به بانک مرکزی است. همچنین دانستید که پایه پولی رابطه نزدیکی با نقدینگی یا حجم پول دارد و تغییرات آن ها متاثر از یکدیگر است. برای محاسبه شاخص پایه پولی نیز فرمول های مختلفی مطرح است که نسبت به هر یک از منابع پایه پولی، به گونه متفاوتی انجام می گیرد. 

خواهشمنديم نظرات و پیشنهادات ارزشمند خود را برای ما بنویسید. اگر سوال یا ابهامی در زمینه مباحث این مقاله برایتان مطرح شد، می توانید با مشاورین بروکر نیکس تماس حاصل فرمائید و پاسخ خود را بیابید.

[/ihc-hide-content]